“In Nederland heeft 1 op de 6 kinderen een niet-westerse migratieachtergrond”
“In kinderboeken is dat 1 op de 14”
“Veel niet-witte hoofdpersonen zijn hoofdpersoon samen met hoofdpersonen die wel wit zijn”
Richard Thiel, de man achter de kinderboekenwebsite Kjoek publiceerde in 2017 een lijst met boeken met niet-witte hoofdpersonen. Hij concludeerde dat 7,3% van de kinderboeken voor kinderen tot en met 12 jaar, die verschenen zijn sinds 2010, een niet-witte hoofdpersoon hebben. Hij las daarvoor 1382 kinder- en jeugdboeken, die geschreven zijn door een Nederlander, en uitgegeven zijn sinds 2008. Daarvan hadden er 101 een niet-witte hoofdpersoon. Dus ongeveer 1 op 14 boeken heeft een niet-witte hoofdpersoon.
Volgens het CBS waren er op 1 januari 2017 in Nederland bijna 490.000 kinderen tot en met 15 jaar met een niet-westerse migratieachtergrond. Die leeftijdsgroep telde in totaal bijna 2.800.000 kinderen. Dat betekent dat niet-westerse kinderen van die leeftijd 17,6% uitmaken van de hele groep. Iets meer dan 1 op 6 dus.
Dat betekent dat het aantal niet-blanke hoofdpersonen in kinderboeken ongeveer 2,5 keer kleiner is dan je op grond van het Nederlandse gemiddelde zou mogen verwachten.
Hoe betrouwbaar zijn deze cijfers?
En dan bedoel ik natuurlijk de cijfers over de kinderboeken. Die van het CBS kloppen vast.
- Het is een ruwe schatting, geen wetenschappelijk verantwoord onderzoek. Bij alle 1382 boeken heb ik snel gekeken of de hoofdpersoon een niet-westerse voor- of achternaam had. Daar kunnen boeken doorheen geglipt zijn. Bij twijfel keek ik ook naar het omslag.
- Zijn de boeken die ik lees wel representatief voor wat er in totaal verschijnt? Ik probeer een dwarsdoorsnee van wat er verschijnt te lezen, met nadruk op de grotere uitgevers. Ook gaat mijn voorkeur uit naar de boeken die wat minder doorsnee zijn. Juist omdat er zo weinig zijn, ben ik daardoor waarschijnlijk eerder geneigd een boek met een niet-witte hoofdpersoon te lezen. De 7,3% zou daarom wat te hoog kunnen zijn.
- Het zou kunnen dat er bij kleinere uitgevers meer boeken verschijnen met niet-witte hoofdpersonen. Maar bijvoorbeeld Tori en No kwik in ons bos, die recent bij kleinere uitgevers zijn verschenen, staan op mijn verlanglijst. Dus ik denk dat het meevalt.
- Een deel van de boeken heeft niet-menselijke wezens als hoofdpersoon, daar is wit/niet-wit vaak niet relevant. Ik heb daar geen rekening mee gehouden. Het percentage ‘niet-witte hoofdpersonen in kinderboeken met een menselijke hoofdpersoon’ zal daarom hoger liggen dan 7,3%.
Wat valt op?
- De lijst hieronder komt niet helemaal overeen met de definitie van ‘persoon met een niet-westerse migratieachtergrond’ van het CBS. In de lijst staan ook boeken met hoofdpersonen uit Italië, Griekenland, Japan, Indonesië, en oorspronkelijke inwoners van de Verenigde Staten, Groenland en Nieuw-Zeeland.
- De grootste groepen kinderen met een niet-westerse migratieachtergrond in Nederland zijn mensen met een achtergrond in Turkije, Marokko, de Antillen, en Suriname. Bij lang niet alle boeken kun je nagaan uit welk land een kind afkomstig is, maar mijn indruk is dat er relatief veel boeken met kinderen uit Azië en Afrika in de lijst staan.
- Veel niet-witte hoofdpersonen zijn hoofdpersoon samen met hoofdpersonen die wel wit zijn. Het aantal boeken met alleen maar niet-witte hoofdpersonen is beperkt.
De lijst wordt sinds het onderzoek van Richard Thiel bijgehouden en is hier te vinden: kjoek.nl.
Tekst: Richard Thiel
